Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 8 listopada 2024r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: Anna Dulas

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 8 listopada 2024r. w K.

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P. (KRS (...))

przeciwko pozwanemu (...) S.A. V. (...) z/s w W. (KRS (...))

o zapłatę

1.  zasądza od pozwanego (...) S.A. V. (...) z/s w W. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P. kwotę 33.328,50zł (trzydzieści trzy tysiące trzysta dwadzieścia osiem złotych 50/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 10 maja 2022r. do dnia zapłaty,

2.  oddala powództwo w pozostałej części,

3.  nakazuje pobrać na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Kaliszu tytułem zwrotu części nieuiszczonych wydatków:

- od powoda (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P. kwotę 1.054,67zł (jeden tysiąc pięćdziesiąt cztery złote 67/100),

- od pozwanego (...) S.A. V. (...) z/s w W. kwotę 5.582,61zł (pięć tysięcy pięćset osiemdziesiąt dwa złote 61/100),

4.  zasądza od pozwanego (...) S.A. V. (...) z/s w W. na rzecz powoda (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P. kwotę 4.896,22zł (cztery tysiące osiemset dziewięćdziesiąt sześć złotych 22/100) tytułem zwrotu kosztów procesu, w tym tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości w stosunku rocznym odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Michał Włodarek

Sygn. akt I C 1547/23

UZASADNIENIE

W dniu 27 października 2023r. powód (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P. skierował do tut. Sądu w stosunku do pozwanego (...) S.A. V. (...) z/s w W. pozew domagając się zasądzenia na swoją rzecz kwoty 39.625,95zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 10 maja 2022r. do dnia zapłaty, tytułem niewypłaconej części odszkodowania w ramach ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników w związku ze szkodą powstałą w dniu 8 kwietnia 2022r. w budynkach mieszkalnym i gospodarczym należących do poszkodowanego M. C., a ponadto kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że poszkodowany M. C. jest właścicielem gospodarstwa rolnego znajdującego się w miejscowości (...) gm. B., a z pozwanym ubezpieczycielem łączy go umowa obowiązkowego ubezpieczenia budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego oraz obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej rolników z tytułu posiadania gospodarstwa rolnego.

Powód wskazał, że w dniu 8 kwietnia 2022r. w wyniku oddziaływania silnego wiatru doszło do uszkodzenia ubezpieczonych nieruchomości, tj. budynku mieszkalnego i budynku gospodarczego. Powód wyjaśnił, że pozwany uznając swoją odpowiedzialność, co do zasady wypłacił poszkodowanemu odszkodowanie w łącznej wysokości 35.024,07zł.

Zdaniem powoda przyznana kwota nie jest wystarczająca do przywrócenia uszkodzonych budynków do stanu sprzed szkody, a ponadto odszkodowanie nieprawidłowo zostało przez pozwanego pomniejszone o wartość zużycia technicznego budynków.

Wobec tego, powód zlecił sporządzenie prywatnej opinii, z której wynika, że koszt likwidacji szkody w uszkodzonych budynkach wynosi 74.650,02zł. Mając to na uwadze, powód złożył odwołanie od decyzji pozwanego, zaś pozwany uwzględnił je jedynie w części oraz odmówił wypłaty dalszego roszczenia. Powód podkreślił, że pozwany nieprawidłowo pomniejszył należne mu odszkodowanie o stopień zużycia technicznego budynków określony w umowie ubezpieczenia. W ocenie powoda suma ubezpieczenia wskazana w polisie ubezpieczenia uwzględnia już należny stopień zużycia technicznego budynku. Odliczenie ponowne stopnia zużycia technicznego w wysokości wskazanej w polisie od kwoty odszkodowania jest zatem w jego ocenie niedopuszczalne.

Wierzytelność z tytułu roszczenia pieniężnego zwrotu kosztów odtworzenia budynków do stanu sprzed szkody była przedmiotem cesji.

Pozwany (...) S.A. V. (...) z/s w W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew pozwany podniósł, iż ustalona w postępowaniu szkodowym kwota odszkodowania jest adekwatna do rodzaju i charakteru uszkodzeń stwierdzonych w nieruchomościach poszkodowanego oraz uwzględnia ich stan techniczny z daty zdarzenia.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

Poszkodowany M. C. jest właścicielem gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości (...), gm. B..

W skład tego gospodarstwa wchodzą m.in.:

- dom mieszkalny o pow. 129,92m ²,

- budynek inwentarski (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow.

139,20m ²,

- budynek inwentarski (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow.

139,20m ².

(okoliczność bezsporna, dokumenty akt szkodowych – płyta Cd. k. 147, zeznania świadka M. C. k. 173 00:02:38-00:12:42)

W dniu 28 grudnia 2021r. powód zawarł z pozwanym (...) S.A. V. (...) z/s w W. umowę obowiązkowego ubezpieczenia budynków gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych potwierdzoną polisą nr seria (...)/P numer (...), z okresem ubezpieczenia od dnia 1 stycznia 2022r. do dnia 31 grudnia 2022r.

Zakresem ubezpieczenia objęto:

- dom mieszkalny o pow. 129,92m ²,

- budynek inwentarski (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ²,

- budynek inwentarski (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ².

Wartość nieruchomości w stanie nowym oznaczono:

- domu mieszkalnego o pow. 129,92m ² (wiek 54 lata) na kwotę 183.945,00zł,

- budynku inwentarskiego (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ² (wiek 42 lata) na kwotę 144.110,00zł

- budynku inwentarskiego (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ² (wiek 47 lat) na kwotę 217.144,00zł.

Sumę ubezpieczenia ustalono:

- domu mieszkalnego o pow. 129,92m ² (wiek 54 lata) na kwotę 139.798,12zł,

- budynku inwentarskiego (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ² (wiek 42 lata) na kwotę 73.496,31zł

- budynku inwentarskiego (do hodowli bydła i trzody oraz pozostałych zwierząt) o pow. 139,20m ² (wiek 47 lat) na kwotę 95.543,26zł.

Wysokość składki uiszczonej przez poszkodowanego określono na kwotę 285,00zł.

( okoliczność bezsporna, polisa k. 21-24, dokumenty akt szkodowych – płyta Cd. k. 147, zeznania świadka M. C. k. 173 00:02:38-00:12:42)

W dniu 8 kwietnia 2022r. w wyniku oddziaływania na budynki mieszkalny i gospodarczy poszkodowanego gwałtownych czynników zewnętrznych, tj. warunków atmosferycznych w postaci silnego wiatru doszło do ich częściowego uszkodzenia.

Poszkodowany dokonał u pozwanego (...) S.A. V. (...) z/s w W. zgłoszenia zaistnienia szkody w nieruchomościach w celu przeprowadzenia postępowania szkodowego w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej Ubezpieczyciela z tytułu umowy ubezpieczenia majątkowego.

Postępowania szkodowe zostały zarejestrowane pod numerami (...) i (...).

W związku ze zgłoszeniem pozwany (...) S.A. V. (...) z/s w W. przeprowadził postępowanie szkodowe w ramach, którego dokonał oceny rodzaju, charakteru i rozmiarów uszkodzeń w nieruchomościach poszkodowanego oraz przeprowadził kalkulację kosztów naprawy/odtworzenia.

Decyzjami z dnia 5 maja 2022r. i 27 stycznia 2023r. pozwany ustalił i przyznał powodowi odszkodowanie w łącznej wysokości 35.024,07zł (15.848,28zł + 19.175,79zł) oraz odmówił jego wypłaty w pozostałej części.

( zgłoszenie k. 25-26, decyzje k. 27-28, 29-30, 31-32, 33-34, kosztorys k. 35-81, 93-126, dokumenty akt szkodowych – płyta Cd. k. 147, zeznania świadka M. C. k. 173 00:02:38-00:12:42)

W dniu 8 kwietnia 2022r. na nieruchomości stanowiące własność poszkodowanego wchodzące w skład gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości (...), gm. B. oddziaływał silny i gwałtowny czynnik zewnętrzny w postaci huraganowego wiatru.

W wyniku jego działania na elementy konstrukcyjne budynku gospodarczego uszkodzeniu uległo: został zerwany całkowicie dach oraz została uszkodzona ściana z cegły pełnej, natomiast w budynku mieszkalnym uszkodzeniu uległo: pokrycie z papy, komin, murek przed wejściem, elewacja, rynny.

W dacie szkody zużycie techniczne w budynku mieszkalnym wynosiło 24,00%, natomiast budynku gospodarczego 49,00%.

Rodzaj, charakter oraz rozmiar powstałych w dniu 8 kwietnia 2022r. uszkodzeń w nieludzkościach poszkodowanego, przy uwzględnieniu ich wieku i stanu technicznego sprzed szkody kwalifikował je do naprawy.

Wysokość rzeczywistej szkody w nieruchomościach powoda na skutek zdarzenia z dnia 8 kwietnia 2022r. wyniosła dla budynku mieszkalnego 22.383,78zł brutto i dla budynku gospodarczego 46.099,92zł brutto.

W dniu powstania szkody, tj. 8 kwietnia 2022r. od dnia zawarcia pomiędzy poszkodowanym i pozwanym umowy ubezpieczenia upłynęło 98 dni, tj. 1/4 części roku.

Stopień zużycia budynku mieszkalnego w tym okresie, tj. od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia do dnia powstania szkody wyniósł 0,23%, a jego stopień zużycia względem nieruchomości w nowym stanie wynosił 51,30%, natomiast stopień zużycia budynku gospodarczego w tym okresie, tj. od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia do dnia powstania szkody wyniósł 0,31%, a jego stopień zużycia względem nieruchomości w nowym stanie wynosił 52,50%.

Różnica wartości kwotowej szkody oraz stopnia zużycia budynku mieszkalnego od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia do dnia powstania szkody wynosi 47,66zł netto (20.725,73zł x 0,23%), co stanowi kwotę 22.332,31zł brutto, natomiast różnica wartości kwotowej szkody oraz stopnia zużycia budynku gospodarczego od dnia zawarcia umowy ubezpieczenia do dnia powstania szkody wynosi 64,76zł netto (37.479,61zł x 0,23%), co stanowi kwotę 46.020,26zł brutto.

Koszt przywrócenia uszkodzonego budynku mieszkalnego do stanu sprzed szkody z uwzględnieniem cen materiałów oraz usług remontowo – budowlanych z daty zdarzenia oraz z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności pozwanego (1 stycznia 2022r.) do dnia powstania szkody (8 kwietnia 2022r.) w wysokości 0,23% stanowi wartość 22.332,21zł brutto z VAT 8%.

Koszt przywrócenia uszkodzonego budynku gospodarczego do stanu sprzed szkody uwzględnieniem cen materiałów oraz usług remontowo – budowlanych z daty zdarzenia oraz z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności pozwanego (1 stycznia 2022r.) do dnia powstania szkody (8 kwietnia 2022r.) w wysokości 0,31% stanowi wartość 46.020,26zł brutto z VAT 8%.

Suma tych wartości stanowi kwotę 68.352,57zł brutto z VAT 8%.

( opinia biegłego k. 206-266)

Wierzytelność z tytułu roszczenia pieniężnego zwrotu kosztów odtworzenia nieruchomości do stanu sprzed zdarzenia była przedmiotem cesji pomiędzy poszkodowanym M. C. a (...) Sp. z o.o. z/s w O. W.., a następnie pomiędzy (...) Sp. z o.o. z/s w O. W.. a powodem (...) Sp. z o.o. Sp. K. z/s w P..

( umowa przelewu wierzytelności k. 82-84, 85, dokumenty akt szkodowych – płyta Cd. k. 147, zeznania świadka M. C. k. 173 00:02:38-00:12:42)

Sąd uznał za przydatną do ustalenia stanu faktycznego opinię sporządzoną przez biegłego z zakresu budownictwa, albowiem jest ona pełna, jasna, zrozumiała, wyczerpująca i kompleksowa oraz wewnętrznie spójna. Biegły w opinii udzielił odpowiedzi na wszystkie postawione w tezie dowodowej pytania, sformułowania zawarte w treści opinii pozwalają na zrozumienie wyrażonych w nich ocen i poglądów oraz sposobu dochodzenia do nich, a ponadto biegły przedstawił metodę badawczą, materiał badawczy, na którym się oparł. Wnioski końcowe opinii są zwięzłe i precyzyjne, a ponadto wnioski opinii są logiczne i znajdują oparcie w przeprowadzonych przez biegłego badaniach i nie budzą zastrzeżeń, co do ich trafności w porównaniu z podanym w opinii materiałem badawczym.

Przedmiotowa opinia nie była kwestionowana przez żadną ze stron.

Z tych samych co wskazanych powyżej względów Sąd odmówił w części przydatności do ustalenia stanu faktycznego kalkulacji wartości szkody sporządzonej w postępowaniu szkodowym w ramach odpowiedzialności gwarancyjnej ubezpieczyciela.

Za wiarygodne należało uznać zaliczone w poczet materiału dowodowego dokumenty zgromadzone w postępowaniu, albowiem zostały one sporządzone przez uprawnione organy w ramach przysługujących im kompetencji, w sposób rzetelny i fachowy. Ich prawdziwość i autentyczność nie wzbudziła w ocenie Sądu wątpliwości.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlegało uwzględnieniu w części.

Na wstępie należy stwierdzić, co nie jest okolicznością sporną, iż poszkodowany posiadał zawartą z pozwanym ważną i skuteczną umowę ubezpieczenia majątkowego, która określała podmiotowo i przedmiotowo prawa i obowiązki stron tego kontraktu, że nastąpiło zdarzenie losowe przewidziane przez zakres odpowiedzialności ubezpieczyciela, że było to zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną niezależną od działania czy też zaniechania po stronie poszkodowanego, że zdarzenie to spowodowało szkodę w mieniu uprawnionego, którą winien naprawić pozwany w pełnym rozmiarze.

Sporne pozostawała natomiast wartość restytucji.

Na podstawie art. 805 § 1 kc przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę, natomiast na podstawie art. 805 § 2 pkt 1 kc świadczenie ubezpieczyciela polega w szczególności na zapłacie przy ubezpieczeniu majątkowym – określonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku. Na podstawie art. 821 kc przedmiotem ubezpieczenia majątkowego może być każdy interes majątkowy, który nie jest sprzeczny z prawem i daje się ocenić w pieniądzu.

O powstaniu odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń nie decyduje wyłącznie powstanie po stronie ubezpieczającego cywilnoprawnego obowiązku naprawienia szkody wyrządzonej osobie trzeciej, lecz wystąpienie wypadku ubezpieczeniowego. Wypadek ubezpieczeniowy jest natomiast zdarzeniem, które strony umowy ubezpieczenia określiły jako przyczynę uzasadniającą odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń.

W odniesieniu do ubezpieczenia budynków rolniczych podstawą do określenia wysokości odszkodowania są przede wszystkim przepisy Rozdziału IV ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2023.2500 – t.j. ze zm.).

Górną granicę tej wysokości stanowi suma ubezpieczenia, którą zgodnie z art. 70 ust. 1 tej ustawy ustalają strony umowy odrębnie dla każdego budynku rolniczego. Sposoby, w jaki może odbyć się to ustalenie, określone są w art. 70 ust. 2 – 4 ww. ustawy, przy czym art. 70 ust. 2 pkt 1 ustawy przewiduje możliwość ustalenia sumy ubezpieczenia jako rzeczywistej wartości budynku, tj. wartości w stanie nowym w dniu zawarcia umowy, pomniejszonej o stopień zużycia.

W granicach uzgodnionej sumy ubezpieczenia sposoby określenia wysokości szkody, a więc również wysokości odszkodowania, wskazane są w art. 68 i 69 w/w ustawy. 3. Jeżeli ubezpieczony nie będzie podejmował odbudowy zniszczonych budynków, zgodnie z art. 68 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, wysokość szkody określa się na podstawie cenników stosowanych przez zakład ubezpieczeń.

Z treści art. 68 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy, nie wynika, aby ustalone koszty naprawienia szkody miały być pomniejszane o ustalony w dokumencie ubezpieczenia stopień zużycia budynku. Z treści art. 13 ust. 3 w/w ustawy wynika, że odszkodowanie z ubezpieczenia mienia musi odpowiadać wysokości szkody oraz mieścić się w granicach sumy ubezpieczenia. Celem ubezpieczenia obowiązkowego jest bowiem umożliwienie ubezpieczonemu naprawy zniszczonego na skutek zdarzeń losowych mienia. Regulacje przewidziane art. 70 w/w ustawy służą dostosowaniu sumy ubezpieczenia do wartości ubezpieczeniowego mienia. Stąd też ubezpieczyciel wypłaca odszkodowanie równe wysokości poniesionej przez ubezpieczonego szkody, jednak z uwzględnieniem ograniczenia odpowiedzialności do wysokości sumy ubezpieczenia.

Wysokość odszkodowania jest uzależniona w pierwszej kolejności od wysokości zaistniałej szkody. Oznacza to, że przy szacowaniu wysokości szkody zastosowanie znajdują reguły z art. 361 § 2 kc z modyfikacjami wynikającymi z art. 68 – 69 wskazanej ustawy, dotyczącymi raczej metody ustalania wysokości szkody aniżeli celu, który ma zrealizować odszkodowanie. W rezultacie kwota wypłaconego odszkodowania nie ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu o równowartość zużycia budynków.

Kosztorys i wykazana w nim wysokość szkody ma zapewnić realizację zasady, iż odszkodowanie ma zapewnić przywrócenie stanu poprzedniego (odbudowę, remont lub naprawę takiego samego budynku). W celu odtworzenia stanu, jaki miał miejsce przed zaistnieniem szkody, poszkodowany musi ponieść nakłady pełnowartościowe (zakup nowych materiałów i usług). Nie wykonuje się remontów ze zużytych materiałów i usług. W tej sytuacji, brak podstaw do stosowania wskaźnika zużycia budynku do określenia wartości początkowej budynku (ten wymóg został spełniony już w chwili ustalenia sumy ubezpieczenia według wartości rzeczywistej) jak i do kwoty odszkodowania (chodzi bowiem o to, ile realnie musi wydatkować poszkodowany dla przywrócenia stanu poprzedniego).

Uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia. Tym samym hipotetyczne koszty takiej odbudowy są limitowane tylko przez uzgodnioną sumę ubezpieczenia, a nie każdorazowo pomniejszone o współczynnik odpowiadający faktycznemu zużyciu budynku.

Pomniejszanie wysokości odszkodowania wyliczonego jako koszty przywrócenia przedmiotu ubezpieczenia do stanu poprzedniego o współczynnik odpowiadający jego wcześniejszemu zużyciu pozostaje w sprzeczności z istotą tego sposobu wyliczenia szkody. Stosowanie takiego zabiegu rachunkowego mogłoby być hipotetycznie zasadne jedynie wówczas, gdyby wyraźnie przewidział to ustawodawca albo strony kształtujące treść konkretnego stosunku prawnego. Jeżeli poszkodowany rzeczywiście ponosiłby koszty odbudowy lub naprawy przedmiotu ubezpieczenia, koszty te nie byłyby niższe z tego powodu, że przedmiot ten wcześniej był w jakimś stopniu zużyty. Pomniejszenie hipotetycznych kosztów przywrócenia stanu poprzedniego o stopień zużycia byłoby swoistym, niekorzystnym dla poszkodowanego sposobem wyliczenia odszkodowania, stanowiącym hybrydę określenia odszkodowania metodą różnicy oraz metodą kosztorysową.

Ustalenie wysokości szkody w razie niepodjęcia odbudowy, naprawy lub remontu budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego (art. 68 ust. 1 pkt 1 w/w ustawy) następuje z uwzględnieniem stopnia zużycia budynku; odszkodowanie wypłaca się w kwocie odpowiadającej wysokości szkody, nie większej jednak od sumy ubezpieczenia ustalonej w umowie. – por. uchwała SN z dnia 18 listopada 2015r. III CZP 71/15, opubl. Legalis, wyrok SN z dnia 16 października 2019r. II CSK 437/18, opubl. Legalis, wyrok SA w Rzeszowie z dnia 13 września 2012r. I ACa 233/12, opubl. Legalis, wyrok SA w Rzeszowie z dnia 13 lutego 2014r. I ACa 567/13, opubl. Legalis, wyrok SA w Białymstoku z dnia 18 czerwca 2020r. I ACa 83/19, opubl. Legalis, wyrok SA we Wrocławiu I ACa 748/13, opubl. Legalis.

Szkoda niemajątkowa musi pozostawać w normalnym związku przyczynowym z wypadkiem w rozumieniu art. 361 § 1 kc – por. wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 20 maja 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 968/14, opubl. LEX nr 1770850, wyrok s.apel. w Białymstoku z dnia 8 kwietnia 2015r. w sprawie o sygn. akt I ACa 959/14, opubl. LEX nr 1667508, wyrok s.apel. w Warszawie z dnia 4 listopada 2014r. w sprawie o sygn. akt VI ACa 68/14, opubl. LEX nr 1624064, wyrok s.apel. w Łodzi z dnia 28 października 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 824/14, opubl. LEX nr 1554766, wyrok s.apel. w Lublinie z dnia 13 lutego 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 785/13, opubl. LEX nr 1469375.

W rozpoznawanej sprawie podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego za szkodę doznaną przez powoda stanowiły przepisy art. 805 kc i art. 822 kc, a także przywołane przepisy art. 67 – 69 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2023.2500 – t.j. ze zm.).

Podstawową funkcją odszkodowania jest funkcja kompensacyjna polegająca na wyrównaniu szkody doznanej przez poszkodowanego i doprowadzeniu do takiej sytuacji, jak gdyby zdarzenie wywołujące szkodę nie nastąpiło. Dla maksymalnej realizacji wspomnianej funkcji, sposób naprawienia szkody został uregulowany w ten sposób, że od wyboru poszkodowanego zależy, czy naprawienie szkody powinno nastąpić przez przywrócenie stanu poprzedniego (restytucja naturalna), czy też przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 363 § 1 kc), z tym, że w ramach odpowiedzialności z tytułu ubezpieczenia wyłącznym sposobem naprawienia szkody jest odszkodowanie pieniężne (art. 822 § 2 kc, w zw. z art. 805 § 2 ust 1 kc i art. 13 w/w ustawy oraz art. 363 § 2 kc). Skoro odszkodowanie pieniężne ma pełnić taką samą funkcję jak przywrócenie do stanu poprzedniego, to jego wysokość powinna pokryć wszystkie celowe i ekonomicznie uzasadnione wydatki niezbędne dla przywrócenia stanu poprzedniego uszkodzonego mienia pozostające w normalnym związku przyczynowym ze zdarzeniem powodującym szkodę. Co do zasady otrzymania odszkodowania nie warunkuje uprzednie dokonanie koniecznych napraw, a nawet brak takiego zamiaru po stronie poszkodowanego. Przepisy ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych nie formułują także wymogu przeznaczenia odszkodowania na odtworzenie budynku identycznego ze zniszczonym. Byłoby to sprzeczne z ogólną zasadą, zgodnie z którą poszkodowany nie ma obowiązku rzeczywistego naprawienia szkody w zamian za uzyskane świadczenie, służy mu natomiast, w myśl art. 363 § 1 kc, prawo wyboru formy naprawienia szkody. Artykuł 68 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy nie reguluje sposobu naprawienia szkody, a tylko jeden ze sposobów ustalenia jej wysokości. Nakłada na ubezpieczyciela obowiązek ustalenia wysokości szkody metodą wybraną przez poszkodowanego i wypłaty odszkodowania, którego wysokość nie przekroczy wartości potrzebnych do odtworzenia budynku zniszczonego, według jego wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia (por. wyrok SN z dnia 27 kwietnia 2017 r., sygn. akt IV CSK 397/16, opubl. Legalis). Koszty i wydatki poniesione przez poszkodowanego w celu usunięcia szkody nie determinują w sposób bezwzględny wysokości odszkodowania. W przypadku podjęcia odbudowy, naprawy lub remontu budynku podstawą ustalenia odszkodowania pozostaje kosztorys, który podlega jednak weryfikacji przez zakład ubezpieczeń, a w razie sporu sądowego – przez sąd (por. wyrok SA w Łodzi z dnia 10 marca 2016 r., sygn. akt I ACa 1299/15, opubl. Legalis).

W rozpatrywanej sprawie każda ze stron postępowania przedłożyła własne kosztorysy, w których wyliczenia szkody były różne, wobec powyższego należało zasięgnąć opinii biegłego rzeczoznawcy w dziedzinie budownictwa.

Tym samym istota sporu w niniejszej sprawie sprowadza się z jednej strony do ustalenia kosztów naprawy uszkodzeń powstałych w wyniku zdarzenia z dnia 8 kwietnia 2022r., a także do rozstrzygnięcia zarzutu pozwanego o konieczności potrącenia od ustalonej wartości szkody stopnia zużycia budynku, które zostały zastrzeżone w polisie.

W świetle przedstawionych okoliczności Sąd oparł się przy ustalaniu wysokości szkody na opinii biegłego sporządzonej w postępowaniu sądowym, która nie została skutecznie zakwestionowana przez żadną ze stron.

Biorąc pod uwagę parametry do kosztorysowania właściwe dla okresu powstania szkody, które zostały przyjęte na podstawie opublikowanych na II kwartał 2022r. opracowań autorstwa (...) wartość szkody wyniosła łącznie kwotę 68.352,57zł brutto, w tym dla budynku mieszkalnego 22.332,21zł brutto i dla budynku gospodarczego 46.020,26zł brutto.

Należało przy tym uwzględnić stopień zużycia budynków na nieruchomości powoda w okresie od daty objęcia ubezpieczeniem przez pozwanego do momentu powstania szkody, który wynosi odpowiednio dla budynku mieszkalnego – 0,23% i dla budynku gospodarczego 0,31%.

W odniesieniu do zarzutu pomniejszenia przyznanych powodowi kosztów robót naprawczych o ustalony w polisie stopień zużycia budynku, należy wskazać, iż w ocenie Sądu, na co już wskazywano wyżej wykładnia przepisów art. 68 ust. 1 pkt 2 ustawy oraz art. 70 ust. 2 pkt 1 w/w ustawy nie przewiduje obniżenia należnego powodowi odszkodowania o procent technicznego zużycia budynku istniejący w chwili zawarcia przez strony umowy ubezpieczenia.

Zgodnie z art. 59 w/w ustawy rolnik jest obowiązany zawrzeć umowę ubezpieczenia budynku wchodzącego w skład gospodarstwa rolnego od ognia i innych zdarzeń losowych. Należy podkreślić, iż ustawa o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych zawiera, między innymi, bezwzględnie obowiązujące przepisy dotyczące ubezpieczeń budynków wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, które kreują pewne odrębności w stosunku do przepisów ogólnych, dotyczących umów ubezpieczenia, zawartych w kodeksie cywilnym (art. 805 kc i n.).

Odrębności te dotyczą chociażby sposobu określania sumy ubezpieczenia i wartości powstałej szkody. Zgodnie z art. 70 ust. 1 w/w ustawy, sumę ubezpieczenia, odrębnie dla każdego budynku rolniczego, ustala ubezpieczający z zakładem ubezpieczeń, a nadto ust. 2 pkt. 1 art. 70 ustawy wskazuje, że suma ubezpieczenia budynku rolniczego może odpowiadać wartości rzeczywistej tego budynku, przez którą rozumie się wartość budynku w stanie nowym w dniu zawarcia umowy, pomniejszoną o stopień zużycia budynku rolniczego, jeśli przedmiotem ubezpieczenia nie jest budynek nowy.

Właśnie w taki sposób została ustalona suma ubezpieczania w umowie zawartej pomiędzy stronami niniejszego postępowania. To suma ubezpieczenia określona w oparciu o rzeczywistą wartość budynku ma więc w założeniu odzwierciedlać stan budynku, bowiem podlega stosownemu zmniejszeniu do procentowego zużycia technicznego budynku. Należy także podkreślić, iż nawet jeśli szkoda powstała w budynku, rozumiana jako koszt naprawy tego budynku udokumentowany kosztorysem, byłaby większa niż suma ubezpieczenia, to poszkodowany i tak nie uzyskałby odszkodowania większego, niż określona suma ubezpieczenia.

W ocenie Sądu zatem to przepis art. 70 w/w ustawy stanowi swoiste zabezpieczenie przed ewentualnym bezpodstawnym wzbogaceniem poszkodowanego.

Suma ubezpieczenia odpowiadająca rzeczywistej wartości budynku, przez którą rozumie się wartość w stanie nowym w dniu zawarcia umowy, pomniejszoną o stopień zużycia budynku rolniczego, uwzględnia już spadek wartości danego budynku z uwagi na jego zużycie i tym samym zabezpiecza fiskalne interesy zakładów ubezpieczeń.

W ocenie Sądu przyjęta przez pozwanego metoda określenia wartości szkody zakładająca zmniejszenie przyznanych powodowi kosztów robót naprawczych o ustalony w polisie stopień zużycia technicznego budynku od daty posadowienia tego budynku, do dnia powstania szkody, jest wynikiem błędnej wykładni art. 68 ust. 1 pkt. 2 w/w ustawy.

Zgodnie z 68 ust. 1 pkt. 2 w/w ustawy „wysokość szkody ustala się na podstawie kosztorysu wystawionego przez podmiot dokonujący odbudowy lub remontu budynku, odzwierciedlającego koszty związane z odbudową lub remontem, określone zgodnie z obowiązującymi w budownictwie zasadami kalkulacji i ustalania cen robót budowlanych – przy uwzględnieniu dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia; jeżeli suma ubezpieczenia została ustalona według wartości rzeczywistej, uwzględnia się również faktyczne zużycie budynku od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń do dnia powstania szkody.”

Treść tego przepisu prowadzi do wniosku, iż określona w kosztorysie wysokość szkody, może być pomniejszona jedynie o faktyczne zużycie techniczne budynku do jakiego doszło pomiędzy dniem objęcia budynku ubezpieczeniem, a dniem powstania szkody.

W konsekwencji wbrew twierdzeniom pozwanego art. 68 ust. 1 pkt. 2 ustawy nie daje podstaw do pomniejszenia wartości szkody wyliczonej na podstawie kosztorysu, o stopień zużycia budynków wskazany w umowie ubezpieczenia.

Jakkolwiek faktycznie sposób sformułowania cytowanego przepisu nie jest fortunny i może prowadzić do różnej interpretacji, niemniej uwzględniając pozostałe przepisy przedmiotowej ustawy, jak również wykładnię celowościową przepisu art. 68 ust. 1 pkt. 2 ustawy, nie ma podstaw do uznania, iż zasadnym jest pomniejszanie odszkodowania o stopień zużycia budynku określony w treści polisy, czego w niniejszej sprawie domagała się strona pozwana.

Należy przy tym podkreślić, iż art. 68 ust. 1 pkt. 2 ustawy wskazuje na konieczność uwzględnienia w kosztorysie dotychczasowych wymiarów, konstrukcji, materiałów i wyposażenia budynku, stąd rozstrzygnięcie w niniejszej sprawie oparto na wyliczeniach poczynionych przez biegłą z uwzględnieniem poczynionych powyżej uwag.

Z tej przyczyny rozstrzygając niniejszą sprawę Sąd oparł się na kosztach robót naprawczych ustalonych przez biegłego w dziedzinie budownictwa w opinii sporządzonej na potrzeby niniejszej sprawy.

Przewidziane w zdaniu drugim (od średnika) art. 68 ust. 1 pkt 2 w/w ustawy uwzględnienie faktycznego zużycia budynku odnosi się wyłącznie do jego zużycia w czasie od dnia rozpoczęcia odpowiedzialności ubezpieczyciela do dnia szkody, a nie do całkowitego stopnia zużycia.

W ocenie Sądu, gdyby celem ustawodawcy było uzależnienie wysokości odszkodowania za szkody w budynkach rolniczych zarówno od stopnia zużycia tego budynku określonego w umowie, jak i powstałego pomiędzy dniem zawarcia umowy a powstaniem szkody, to w sposób jasny dałby temu wyraz w treści tego przepisu lub w treści przepisu art. 69 w/w ustawy, w którym został wskazany przypadek, kiedy zmniejsza się wysokość odszkodowania.

Przyjęta przez pozwanego interpretacja przepisu art. 68 ust. 1 pkt. 2 w/w ustawy prowadzi w istocie do pokrzywdzenia poszkodowanego i bezzasadnego pomniejszenia przyznanego mu odszkodowania, co narusza zasadę ekwiwalentności świadczeń stron umowy ubezpieczania. Nie można też uznać, aby ubezpieczony został wzbogacony w wyniku zapłaty odszkodowania odpowiadającego rzeczywistym kosztom poniesionym w celu przywrócenia poprzedniego stanu budynków. Zawsze bowiem granicę świadczenia ubezpieczyciela stanowi suma ubezpieczenia, a zasadą jest wypłacanie odszkodowania w kwocie nie wyższej od poniesionej szkody – por. wyrok SO w Kaliszu z dnia 7 lipca 2022r. w sprawie o sygn. akt II Ca 469/22.

Z podanych wyżej względów Sąd, przy uwzględnieniu rzeczywistej wartości szkody w nieruchomościach poszkodowanego i pomniejszeniu tej należności o wartość świadczenia przekazanego poszkodowanemu w ramach postępowania likwidacyjnego, zasądził od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwotę 33.328,50zł (68.352,57zł – 35.024,07zł).

W tym miejscu należy wskazać, iż obowiązkiem stron postępowania było w ramach procesu przed Sądem przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzą roszczenia (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność ich twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc). Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc., art. 3 kpc, art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

O roszczeniu ubocznym orzeczono w oparciu o treść art. 481 § 1 i 2 - 2 ⁴ kc.

Odsetki na podstawie art. 481 kc należą się jeżeli zobowiązany nie płaci należnego odszkodowania w terminie wynikającym z przepisu szczególnego – art. 817 § 1 kc lub art. 455 kc.

Sąd miał przy tym również na względzie treść art. 14 ust. 1 ustawy z dnia 22 maja 2003r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. 2023.2500 – t.j. ze zm.), gdyż powołany przepis nakłada na ubezpieczyciela obowiązek spełnienia świadczenia najdalej 30. dnia od daty otrzymania zawiadomienia o szkodzie. Ustanawiając krótki termin spełnienia świadczenia ustawodawca wskazał na konieczność szybkiej i efektywnej likwidacji szkody ubezpieczeniowej. Po otrzymaniu zawiadomienia o wypadku Fundusz – jako profesjonalista korzystający z wyspecjalizowanej kadry i w razie potrzeby z pomocy rzeczoznawców (art. 355 § 2 kc) - obowiązany jest do ustalenia przesłanek swojej odpowiedzialności, czyli samodzielnego i aktywnego wyjaśnienia okoliczności wypadku oraz wysokości powstałej szkody.

O kosztach procesu, w tym kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 – 1 ¹ i 3 kpc i art. 100 kpc w zw. z § 2 pkt 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. 2023.1935 – t.j.) oraz w oparciu o treść art. 13 ust. 1 i art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2024.959 – t.j. ze zm.) i art. 1 ust. 1 pkt 2 i art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16 listopada 2006r. o opłacie skarbowej (Dz. U. 2023.2111 – t.j.).

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

sędzia Michał Włodarek