Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 27 stycznia 2023r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: stażysta Sebastian Burzyński

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 stycznia 2023r. w K.

sprawy z powództwa z powództwa (...) S.A. z/s w W. (KRS (...))

przeciwko pozwanemu M. J. (PESEL (...))

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

Sygn. akt I C 1509/21

UZASADNIENIE

Pozwem z 14 września 2021 roku (data wpływu: 18 października 2021 roku) (...) S. A. wniósł o zasądzenie od M. J. kwot: 25 000 złotych tytułem należności głównej, 1457,48 złotych tytułem odsetek umownych naliczonych do daty wytoczenia powództwa, 3 009,87 złotych tytułem odsetek umownych karnych naliczonych za okres od 19 września 2019 roku do 24 lutego 2021 roku oraz 660 złotych tytułem kosztów, opłat i prowizji wraz z odsetkami za opóźnienie od 30 marca 2021 roku do dnia zapłaty. Powód swoje roszczenie wywodził z zawartej umowy rachunku bankowego i udzielonego w związku z tą umową kredytu odnawialnego.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, że pozwany nie wywiązał się z treści istniejącego między stronami stosunku zobowiązaniowego w postaci regularnej spłaty zadłużenia w kredycie odnawialnym, co doprowadziło do wypowiedzenia umowy. Powód wezwał M. J. do spełnienia świadczenia w postaci zapłaty kwoty zadłużenia na rachunku, czego pozwany nie uczynił.

28 października 2021 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Kaliszu wydał nakaz zapłaty (sygn. akt I Nc 2551/21), w którym nakazał pozwanemu zapłatę całości dochodzonych przez powoda roszczeń (wynoszących łącznie 30 127,55 złotych) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od 30 marca 2021 roku do dnia zapłaty, jak też zapłatę zwrotu kosztów postępowania, lub też by wniósł w terminie dwóch tygodni sprzeciw.

W sprzeciwie od nakazu zapłaty pozwany M. J., zakwestionował dochodzone roszczenie, wniósł o oddalenie powództwa w całości. W uzasadnieniu wskazał, że wniesienie pozwu uważa za przedwczesne. Wskazał, że wypowiedzenie umowy o prowadzenie rachunku bankowego było bezpodstawne. Podniósł jednocześnie, że dochodzona kwota roszczenia jest nieprawidłowa, albowiem dokonywał on wpłat na ten rachunek, tytułem wydatków finansowych ze środków w ramach kredytu odnawialnego, które nie zostały uwzględnione przez pozwanego.

Nakaz zapłaty, wobec skutecznego wniesienia sprzeciwu, utracił moc.

W odpowiedzi na sprzeciw od nakazu zapłaty powód podtrzymał wyrażone w pozwie stanowisko, przedstawiając dodatkową argumentację przemawiającą za zasadnością powództwa.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

M. J. korzystał z prowadzonego na jego rzecz przez (...) S.A. z siedzibą w W. rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego o numerze (...).

W ramach łączącego strony stosunku zobowiązaniowego doszło do udzielenia, na wniosek pozwanego, odnawialnego kredytu konsumenckiego, dla posiadaczy MKonta, w tym rachunku w wysokości 8 000 złotych w oparciu o zawartą 16 czerwca 2005 roku umowę nr (...). Umowa ta została zawarta na dwanaście miesięcy z zastrzeżeniem jej automatycznego przedłużenia w razie należytego wykonywania przez posiadacza rachunku obowiązków wynikających z umowy.

dowód: okoliczność niesporna, umowa nr (...) (k. 18—19)

Kwota odnawialnego kredytu została podwyższona aneksem nr (...) do umowy o prowadzenie rachunku zawartym 15 czerwca 2006 roku do 25 000 złotych.

dowód: okoliczność niesporna, aneks nr (...) (k. 21)

Pozwany w okresie umowy dokonywał płatności bezgotówkowych, powodując zadłużenie, do kwoty udzielonego kredytu, na prowadzonym przez (...) S.A. rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. M. J. dokonywał częściowych spłat powstałego w następstwie płatności zadłużenia.

dowód: okoliczność niesporna, elektroniczne zestawienie operacji (k. 34—55)

Powód wezwał pozwanego, pismem z 17 kwietnia 2019 roku, do uregulowania zadłużenia na rachunku bankowym. Pismo to zawierało informację o możliwości restrukturyzacji umowy i powstałego na rachunku zadłużenia. Pismo to zostało skutecznie doręczone pozwanemu M. J..

dowód: okoliczność niesporna, wezwanie do zapłaty (k. …) wraz z potwierdzeniem nadania w księdze nadawczej

Powód, w związku z brakiem wykonania zobowiązania stosownie do warunków umowy, wypowiedział M. J. pismem z 18 czerwca 2019 roku umowę o prowadzenie rachunku bankowego. Wypowiedzenie nastąpiło z dniem 19 września 2019 roku wobec jego doręczenia i upływu oznaczonego terminu.

dowód: wypowiedzenie umowy (k. 25)

Jako wiarygodne, albowiem korespondujące z pozostałym materiałem dowodowym w postaci rzeczowej, należało ocenić zeznania powoda M. J..

Na atrybut wiary i przydatności zasługiwały ponadto znajdujące się w aktach sprawy dokumenty. Nie były one kwestionowane przez strony. Nie wzbudziły one jednocześnie zastrzeżeń Sądu co do ich autentyczności, prawdziwości i stwierdzonych w nich okoliczności.

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo jako przedwczesne, podlegało oddaleniu.

Na wstępie rozważań należy wskazać, że ocena powództwa (...) S.A. wymagała odniesienia się do stosunków zobowiązaniowych istniejących między powodem a pozwanym. Wynikały one z dwóch odrębnych umów: pierwszej, o charakterze podstawowym, dotyczącej prowadzenia rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego, oraz drugiej, akcesoryjnej, dotyczącej kredytu odnawialnego.

Umowę o prowadzenie rachunku bankowego reguluje Kodeks cywilny. Zgodnie z art. 725 k.c. przez umowę rachunku bankowego bank zobowiązuje się względem jego posiadacza, na czas oznaczony lub nieoznaczony, do przechowywania środków pieniężnych oraz, gdy umowa tak stanowi, do przeprowadzania, na jego zlecenie, rozliczeń pieniężnych. W myśl zaś art. 730 k.c. rozwiązanie umowy rachunku bankowego, gdy została zawarta na czas nieoznaczony, może nastąpić wskutek wypowiedzenia przez którąkolwiek ze stron, przy czym ustawodawca ograniczył swobodę banku w unicestwieniu tego stosunku zobowiązaniowego, wskazując, że bank może wypowiedzieć umowę wyłącznie z ważnych powodów.

Jeżeli chodzi zaś o kredyt odnawialny w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym, to pojęciem tym nie posługuje się ani ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo bankowe (tekst jednolity Dz. U. 2022 poz. 2324 ze zm., dalej: p.bank.), która zawiera regulacje odnoszące się do kredytu, ani Kodeks cywilny normujący umowę pożyczki. Podstawy normatywne kredytu odnawialnego znajdują się jednak w ustawie z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (tekst jednolity Dz. U. 2022 poz. 246, dalej: u.k.k.). Zgodnie z brzmieniem art. 3 ust 2 pkt 5 u.k.k. za kredyt konsumencki uważa się, w szczególności, umowę o kredyt odnawialny. Choć ustawa ta zawiera w sobie przepisy odsyłające o charakterze wewnętrznym (m.in. art. 42, 43 i 66), nie definiuje ona kredytu odnawialnego, nie wskazując jednocześnie cech przedmiotowych takiej umowy. W literaturze przedstawiono dwa stanowiska dotyczące umowy o kredyt odnawialny, w tym pogląd nakazujący kwalifikować tego rodzaju umowę jako umowę kredytu w rozumieniu art. 69 p.bank. (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 6 marca 2020 roku, I ACa 805/19).

Niezależnie od przyjętego poglądu w pełni zasadna jest konstatacja, że umowy te, z uwagi na odrębny cel i charakter, stanowią odrębne konstrukcje, które mogą funkcjonować wspólnie. Z tego powodu, jak też mając na względzie fakt, że umowa o prowadzenie rachunku ma charakter umowy podstawowej (bazowej), przyjąć trzeba, że ma ona charakter nadrzędny, zaś umowa o kredyt odnawialny, jako umowa akcesoryjna, dzieli los umowy o prowadzenie rachunku w tym sensie, że każdorazowe skuteczne wypowiedzenie umowy podstawowej prowadzi do unicestwienia skutków umowy akcesoryjnej. Nie zachodzi jednak relacja odwrotna. Umowa rachunku bankowego może istnieć także wówczas, gdy ustał stosunek zobowiązaniowy wynikający z umowy o kredyt odnawialny. Nie sposób jednak przyjąć, że umowa o kredyt odnawialny (w rachunku bieżącym) mogłaby istnieć bez tego rachunku.

Uznając odrębność obu umów, należy wskazać, że prowadzący rachunek bank może, w razie zajścia określonych w ustawie warunków, wypowiedzieć umowę podstawową, a w razie spełnienia warunków określonych w umowie o kredyt odnawialny, wypowiedzieć drugą z umów. Oznacza to, że choć każda z umów podlega wypowiedzeniu w innym trybie, bank może doprowadzić do wygaśnięcia stosunków zobowiązaniowych z obu tych umów poprzez wypowiedzenie umowy podstawowej – o prowadzenie rachunku bankowego.

Wypowiedzenie umowy jest uprawnieniem prawnokształtującym wykonywanym przez strony stosunku zobowiązaniowego, które wywołuje, w razie swojej skuteczności, określone następstwa. Wypowiedzenie powoduje, z upływem terminu wypowiedzenia, nie tylko następcze wygaśnięcie zobowiązania w zakresie praw i obowiązków kontraktowych ciążących na obu stronach (skutek ex nunc), ale i ukształtowanie dalszych stosunków prawnych. Po tej dacie bank może też skorzystać z innych dróg dochodzenia roszczenia z tytułu powstałego zadłużenia na zamykanym rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym lub wynikających z akcesoryjnej umowy o kredyt odnawialny.

Jakkolwiek wypowiedzenie jest uprawnieniem strony oznaczonego stosunku prawnego, skorzystanie z tej kompetencji do jednostronnego ustania łączącego strony zobowiązania podlega kontroli sądu. Kontrola ta nabiera szczególnego znaczenia w sprawach między podmiotem profesjonalnym, jakim jest bank, a konsumentem. Z tego powodu sąd, oceniając zasadność roszczeń banku wynikających z umowy o prowadzenie rachunku bankowego, musi zbadać, czy wypowiedzenie nastąpiło z ważnych, a zatem istotnych, powodów. Czynność prawna w postaci wypowiedzenia umowy dokonana w braku istotnych powodów jest bowiem nieważna (art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 730 in fine k.c.), a w konsekwencji bezskuteczna. Gdy chodzi o umowę o kredyt odnawialny możliwość, a tym samym, skuteczność wypowiedzenia przez bank uwarunkowana jest dochowaniem przez bank wymogów uprawniających do wypowiedzenia, które wynikają, wobec braku szczególnej regulacji ustawowej w tym zakresie, z zawartej umowy.

Tym samym bank, dochodząc roszczenia z umowy o prowadzenie rachunku, winien wykazać ważne względy warunkujące, w myśl art. 730 in fine k.c., wypowiedzenie tej umowy. Gdy podstawą faktyczną żądania jest zaś wypowiedzenie umowy o kredyt odnawialny, na banku jako powodzie ciąży wykazanie spełnienia warunków umownych, które uprawniały bank do unicestwienia stosunku prawnego wynikającego z tej umowy.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy, należało wskazać, co następuje.

W ocenie Sądu nie budzi wątpliwości, że strony łączyła ważna i skuteczna umowa o prowadzenie rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowego oraz powiązana z nią umowa o kredycie odnawialnym w tym rachunku. Zawarcie, ważność czy skuteczność tych umów nie były kwestionowane przez strony. Także Sąd nie dopatrzył się jakiejkolwiek postaci wadliwości tych umów, mając na uwadze jej nieważność z urzędu. Postanowienia zawartych umów nie nosiły ponadto cech abuzywności.

Mając na uwadze zaś ustalony stan faktyczny, jak też uwagi ogólne dotyczące charakteru i elementów przedmiotowych obu umów, Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że powód nie wykazał, ażeby doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy o prowadzenie rachunku lub umowy o kredyt odnawialny, co postawiłoby roszczenie skierowane wobec pozwanego w stan wymagalności na dzień wyrokowania (art. 316 § 1 k.p.c.), prowadząc tym samym do zasadności powództwa.

Wymagalność roszczenia to stan, w którym wierzyciel może domagać się od dłużnika jego wykonania. Jest to zatem cecha roszczenia wyrażająca się w istnieniu prawnej możliwości skutecznego żądania przez wierzyciela, aby dłużnik spełnił świadczenie (zob., zamiast wielu, wyrok Sądu Najwyższego z 12 lutego 1991 roku, III CRN 500/19). Dniem wymagalności najczęściej jest dzień powstania roszczenia. W przypadku zobowiązań terminowych dzień powstania roszczenia i jego wymagalności wynika z treści zobowiązania, jednak wymagalność niektórych roszczeń uzależniona jest od podjęcia działań wierzyciela (por. art. 455 k.c.).

Skutkiem wezwania dłużnika przez wierzyciela do spełnienia świadczenia jest to, że staje się ono wymagalne. Wymagalność oznacza pierwszy termin, w którym wierzyciel mógłby wystąpić do sądu z powództwem o zasądzenie świadczenia i tego samego dnia sąd mógłby takie powództwo uwzględnić, uwzględniając – stosownie do art. 316 § 1 k.p.c. – stan istniejący w dacie zamknięcia rozprawy (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 26 listopada 2009 roku, III CZP 102/09).

Skorzystanie z prawa do wypowiedzenia umowy o prowadzenie rachunku przez bank powoduje, że po upływie terminu wypowiedzenia stosunek prawny między bankiem a konsumentem ulega rozwiązaniu, a osoba, na rzecz której bank prowadził rachunek, ma obowiązek uregulowania ewentualnego zadłużenia na zamykanym rachunku. Bank zaś jest zobowiązany do wykonania rozliczeń na zamykanym rachunku. Wypowiedzenie umowy przez bank w wyniku jej naruszenia przez konsumenta, m.in. poprzez zaniechanie lub nieterminowe dokonywanie spłat zadłużenia w ramach kredytu odnawialnego, ma charakter sankcyjny.

Zgodnie z ogólnymi zasadami rządzącymi procesem cywilnym obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 232 k.p.c.), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 k.c.).

Dobór dowodów należy do strony zgodnie z zasadą dyspozycyjności. Strona powinna przy tym wskazywać wyłącznie takie dowody, które są dopuszczalne i wiarygodne. Rzeczą sądu nie jest bowiem zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie. Sąd nie jest ponadto zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.

Przepis prawa materialnego (art. 6 k.c.) określa, kogo obciąża ryzyko nieudowodnienia określonego faktu stanowiącego podstawę faktyczną powództwa. Z kolei art. 232 k.p.c. stanowi procesowe narzędzie, za pomocą którego strony mogą osiągnąć skutek w postaci udowodnienia dla nich korzystnych faktów istotnych z punktu widzenia dochodzonego roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym. Art. 6 k.c. zawiera normę decyzyjną pozwalającą ocenić wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Obowiązkiem powoda było przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 k.p.c.) i wskazanie dowodów, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 k.p.c. i art. 6 k.c.). W ocenie Sądu (...) S.A., w niniejszym postępowaniu, obowiązkowi temu jednak nie sprostał.

Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach. Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby swoim aktywnym działaniem w toku procesu (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 28 sierpnia 2014 roku, I ACa 286/14). Nienależyte wykonanie obowiązku dostarczenia dowodów lub jego zaniechanie prowadzić będzie w takim wypadku do oddalenia powództwa.

W tym miejscu trzeba podnieść, iż powód nie sprostał obowiązkowi dowodowemu w zakresie wykazania wymagalności dochodzonego pozwem roszczenia i tym samym możliwości skutecznego wszczęcia i dochodzenia tego roszczenia w postępowaniu sądowym.

Powód zaniechał przedstawienia sądowi dowodów potwierdzających zachowanie wymagań z art. 730 in fine k.c. warunkujących skuteczność wypowiedzenia zawartej umowy. Dokumenty przedłożone w toku postępowania przez powoda nie pozwalały na ustalenie, że (...) S.A. skutecznie wypowiedział pozwanemu M. J. umowę o prowadzenie rachunku bankowego. Powód nie wskazał bowiem ważnych względów warunkujących ważne i skuteczne wypowiedzenie. Z przeprowadzonych dowodów nie wynikało ponadto, ażeby doszło do wypowiedzenia umowy o kredyt odnawialny prowadzony w tym rachunku.

Powód, jako podstawę faktyczną dochodzonego roszczenia, wskazywał nieterminową spłatę zadłużenia wynikającą z wykonywania umowy akcesoryjnej o kredyt odnawialny, podczas gdy twierdzenia o zasadności powództwa – w aspekcie przedstawionych dowodów – opierał na pisemnym wypowiedzeniu umowy o prowadzenie rachunku bankowego. Umowa ta, jak zaznaczono wcześniej, choć ma charakter podstawowy – a jej wypowiedzenie oznacza następcze wypowiedzenie umowy akcesoryjnej, która nie może istnieć bez umowy bazowej – wymaga spełnienia konkretnych, wysłowionych w art. 730 in fine k.c., powodów. Skutki niewykazania tych powodów obciążają, jak zaznaczono wcześniej, powoda.

W tym stanie rzeczy należało uznać, że dochodzone roszczenie, jako nieudowodnione w dacie zamknięcia rozprawy (art. 316 § 1 k.p.c.), podlegało oddaleniu w całości, i to niezależnie od częściowego cofnięcia pozwu przez powoda w toku procesu.

Mając to na uwadze, Sąd Rejonowy orzekł jak w sentencji wyroku.

sędzia Michał Włodarek