Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kaliszu

WYROK ZAOCZNY

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 19 października 2023r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: Anna Dulas

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 19 października 2023r. w K.

sprawy z powództwa (...) Sp. z o.o. z/s w P. (KRS (...))

przeciwko pozwanej E. T. (PESEL (...))

o zapłatę

oddala powództwo w całości.

sędzia Michał Włodarek

Sygn. akt I C 1337/23

UZASADNIENIE

W dniu 27 grudnia 2022r. powód (...) Sp. z o.o. z/s w P. skierował do tut. Sądu żądanie zasądzenia od pozwanej E. T. kwoty pieniężnej w łącznej wysokości 4.247,85zł wraz z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości 2 – krotności odsetek ustawowych za opóźnienie (odsetki maksymalne za opóźnienie) liczonymi od kwoty 4.215,15zł od dnia 7 września 2019r. do dnia zapłaty oraz ustawowymi za opóźnienie liczonymi od kwoty 32,70zł od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, a ponadto kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód przytoczył okoliczności mające wskazywać na jego legitymację czynną, powołując się w tym zakresie na umowę poręczenia oraz oznaczył źródło zobowiązania, jego wysokość oraz wymagalność podając, iż dochodzone roszczenie stanowi należność wynikającą z nienależycie wykonanej umowy pożyczki łączącej pozwaną z pierwotnym wierzycielem.

Sąd Rejonowy ustalił następujący stan faktyczny.

W dniu 29 marca 2019r. pozwana E. T. zawarła z (...) Sp. z o.o. z/s w P. umowę pożyczki gotówkowej nr (...).

W ramach przedmiotowej umowy (...) Sp. z o.o. z/s w P. przyznał pozwanej do korzystania kwotę pieniężną w wysokości 3.000,00zł. Ponadto w/w podmiot oznaczył w treści umowy, iż zobowiązanie łączące strony poza należnością pożyczkową obejmuje prowizję za udzielenie pożyczki w wysokości 785,35zł.

Całkowitą kwotę do zapłaty w/w oznaczył w wysokości 3.810,00zł.

Pozwana była zobowiązana do zwrotu kapitału i pozostałych należności pożyczkowych w terminie 30 dni licząc od daty wypłaty pożyczki.

(...) Sp. z o.o. z/s w P. przy zawieraniu opisanego wyżej kontraktu posługiwał się wzorcem umowy.

W dniu 29 marca 2019r. (...) Sp. z o.o. z/s w P. zawarł z pozwaną E. T. umowę zlecenia udzielenia poręczenia nr (...) w celu zabezpieczenia ryzyka niewypłacalności kredytowej pozwanej wynikającego z pożyczki udzielonej pozwanej przez pożyczkodawcę (...) Sp. z o.o. z/s w P..

Całkowitą kwotę poręczenia oznaczano na kwotę 3.855,67zł, natomiast prowizję poręczyciela określono w wysokości 1.058,98zł.

Pozwana wykonała umowę pożyczki w części poprzez zapłatę na rzecz powoda kwoty pieniężnej w łącznej wysokości 800,00zł.

( umowa pożyczki k. 8-9, umowa zlecenia udzielenia poręczenia k. 10-11, potwierdzenie transakcji bankowej k. 12, 23, zawiadomienie o wykonaniu poręczenia k. 13, przedsądowe wezwania do zapłaty k. 14 Ogólne Warunku Umowy pożyczki k. 24-25)

Sąd Rejonowy zważył, co następuje.

Powództwo podlega oddaleniu w całości.

Obowiązek przedstawienia dowodów spoczywa na stronach (art. 232 kpc), a ciężar udowodnienia faktów mających dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 kpc) spoczywa na stronie, która z faktów tych wywodzi skutki prawne (art. 6 kc).

Dobór dowodów należy do strony, to ona powinna wskazywać wyłącznie takie, które są dopuszczalne i wiarygodne. Rzeczą Sądu nie jest zarządzenie dochodzeń w celu uzupełnienia lub wyjaśnienia twierdzeń stron i wykrycia środków dowodowych pozwalających na ich udowodnienie ani też sąd nie jest zobowiązany do przeprowadzenia z urzędu dowodów zmierzających do wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia spraw.

Przepis prawa materialnego – art. 6 kc określa na czyje ryzyko idzie nieudowodnienie określonego faktu. Z kolei art. 232 kpc stanowi procesowe narzędzie za pomocą, którego strony mogą osiągnąć skutek w postaci udowodnienia dla nich korzystnych faktów istotnych z punktu widzenia dochodzonego roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym. Art. 6 kc zawiera normę decyzyjną, pozwalającą ocenić wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego.

Obowiązkiem powoda było przytoczenie okoliczności faktycznych, z których wywodzi roszczenie (art. 187 § 1 pkt 2 kpc) i wskazanie na dowody, których przeprowadzenie potwierdzi zasadność jego twierdzeń o faktach (art. 232 kpc i art. 6 kc), czemu nie sprostał. Zgodnie z zasadami procesu cywilnego ciężar gromadzenia materiału dowodowego spoczywa na stronach (art. 232 kpc, art. 3 kpc, art. 6 kc). Jego istota sprowadza się do ryzyka poniesienia przez stronę ujemnych konsekwencji braku wywiązania się z powinności przedstawienia dowodów. Skutkiem braku wykazania przez stronę prawdziwości twierdzeń o faktach istotnych dla sprawy jest tylko to, że twierdzenia takie zasadniczo nie będą mogły leżeć u podstaw sądowego rozstrzygnięcia. Strona, która nie udowodni przytoczonych twierdzeń, utraci korzyści, jakie uzyskałaby aktywnym działaniem (por. wyrok s.apel w Białymstoku z dnia 28 sierpnia 2014r. w sprawie o sygn. akt I ACa 286/14, opubl. LEX nr 1511625).

Wobec ustalonego w sprawie stanu faktycznego i stwierdzenia, iż pozwana wykonała obciążające ją zobowiązanie kontraktowe w części, tj. w wysokości 800,00zł, trzeba stwierdzić, iż powód w żaden sposób nie wykazał wysokości dochodzonego roszczenia.

Dalej należy wskazać, iż powód w żaden sposób nie wykazał, iż doszło do subrogacji ustawowej w wykonaniu umowy poręczenia. Przy czym okoliczność ta w żaden sposób nie wynika z dokumentów zaofiarowanych przez powoda.

Ustawodawca w kodeksie cywilnym przewidział dwie instytucje prowadzące do zmiany wierzyciela. Pierwsza to jest instytucja przelewu wierzytelności, gdy do zmiany wierzyciela dochodzi w drodze czynności prawnej, umowy zawartej przez wierzyciela z osobą trzecią (art. 509 in. kc). Natomiast druga regulowana treścią art. 518 kc dotyczy wstąpienia osoby trzeciej w prawa zaspokojonego wierzyciela tzw. cessio legis – subrogacja ustawowa. Pomiędzy tymi instytucjami występują istotne różnice. Podstawienie w prawa zaspokajanego wierzyciela może być wynikiem umowy, gdy równocześnie następuje spełnienie świadczenia albo może nastąpić z mocy ustawy w sytuacji przewidzianej przez prawo, gdy z określonymi zdarzeniami ustawa łączy nabycie wierzytelności przez osobę, która spłaca wierzyciela. Podstawienie to ma skutki zbliżone do skutków przelewu o tyle, o ile następuje przejście wierzytelności na nowego wierzyciela. Występują, jednakże różnice polegające na tym, że wstąpienie w prawa dotychczasowego wierzyciela następuje li tylko do wysokości w jakiej nastąpiła spłata wierzytelności, zaś w przypadku spłaty tylko części wierzytelności, wierzyciel może wykonywać swe prawa co do pozostałej reszty z pierwszeństwem przed osobą wstępującą w jego miejsce (art. 518 § 3 kc).

Umową poręczenia poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela do wykonania zobowiązania na wypadek, gdyby dłużnik go nie wykonał – por. art. 876 § 1 kc.

Poręczenie należy do kauzalnych czynności prawnych. Pod pojęciem kauzy ( causa) należy rozumieć przyczynę dokonania czynności prawnej. W przypadku czynności prawnej polegającej na poręczeniu przyczyną tą jest zabezpieczenie istniejącego zobowiązania (art. 876 § 1 kc) lub mającego powstać w przyszłości długu (art. 878 § 1 kc). Co ważne udzielenie poręczenia jest zaciągnięciem zobowiązania wobec przyjmującego poręczenie, jednak istotą poręczenia jest zabezpieczenie wierzytelności a nie przyjmowanie z góry założenia, że to poręczyciel będzie spłacać dług a nie dłużnik ze stosunku podstawowego.

Mając zatem na względzie normy wynikające z art. 518 § 1 pkt 1 kpc w zw. z art. 518 § 3 kpc należy stwierdzić, iż powód nie przedstawił żadnego dowodu, z którego wynika, iż jako gwarant wykonał za pozwaną czy to w całości czy w części obowiązek świadczenia pieniężnego. Nie jest przy tym takim dokumentem potwierdzenie wypłaty kwoty poręczenia i to w łącznej wysokości 31.000,00zł wobec wartości udzielonej pożyczki ( k. 12, 13), które stanowią, co najwyżej oświadczenie wiedzy osoby je sporządzającej bez odwołania się do źródłowych dokumentów rachunkowych czy księgowych i które w związku z tym nie wywołuje oczekiwanych tam skutków, w szczególności nie potwierdza faktów i nie dowodzi spełniania świadczenia ze stosunku akcesoryjnego, a jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 kpc, nie jest także dowodem rzeczywistego stanu rzeczy. Przy czym fakt samej zapłaty długu i wysokości wpłaty przez poręczyciela do rąk wierzyciela nie został nawet uprawdopodobniony, a to chociażby wobec tego że powód nie dołączył żadnego dokumentu, z którego wynika, iż w postaci gotówkowej bądź przelewu przekazał na rzecz uprawnionego z umowy poręczenia kwotę pieniężną w wykonaniu niespłaconej przez pozwaną E. T. umowy pożyczki z dnia 29 marca 2019r. nr (...), ani z którego wynikałoby, że uprawniony tą kwotę przyjął w poczet zasobów majątkowych.

Zatem przedstawione dokumenty nie potwierdzają zdarzenia w postaci wykonania przez gwaranta zobowiązania za pozwaną ani także jego skuteczności i wysokości, w szczególności, że spłata długu stanowi czynność faktyczną, a nabycie wierzytelności na podstawie poręczenia następuje jedynie w granicach zapłaty.

Znamienne jest przy tym, że poręczyciel jako podmiot gospodarczy, którego zasadniczym wykładnikiem działania jest osiąganie zysków ma zapłacić bez żadnego protestu całą wierzytelność pozwanej E. T. wynikającej z umowy pożyczki gotówkowej nr (...), przy uwzględnieniu, że zawiera ona opisane niżej klauzule abuzywne. Powyższe działania poręczyciela pozostaje w sprzeczności z zasadami logiki i doświadczenia życiowego oraz w opozycji do natury działalności gospodarczej.

W przedstawionych warunkach należy więc uznać, że zawarcie umowy poręczenia pomiędzy pozwaną a (...) Sp. z o.o. z/s w P. było czynnością pozorną, a także sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, pomimo że działanie wierzyciela było wprawdzie formalnie zgodne z obowiązującymi przepisami, ale nie da się pogodzić z zasadą rzetelności i lojalności w wykonaniu zobowiązania względem dłużnika ze stosunku podstawowego, bowiem naruszało jego uzasadniony interes (art. 5 i art. 58 § 2 kc).

W przedstawionych warunkach zaniechanie polegające na braku dołączenia dowodów na poparcie przytaczanych okoliczności daje asumpt do uznania, iż przytoczone okoliczności budzą uzasadnione wątpliwości, w szczególności w zakresie legitymacji czynnej powoda i biernej pozwanego oraz istnienia zobowiązania, jego wysokości i wymagalności w zakresie kapitału i należności ubocznych oraz podstawy faktycznej i prawnej żądania (por. art. 471 kc, 353 kc i art. 354 § 1 kc).

Przedstawione powyżej dywagacje należy przełożyć na ocenę posiadania przez powoda w niniejszym postępowaniu atrybutu legitymacji czynnej.

Pozew jest pismem procesowym, które zawiera powództwo, tj. skierowany do sądu wniosek o udzielenie sądowej ochrony prawnej dokładnie określonemu żądaniu, uzasadnionemu i skonkretyzowanemu przytoczonymi okolicznościami faktycznymi. Żądanie pozwu jest tzw. roszczeniem formalnym (procesowym), którego treścią jest twierdzenie powoda o przysługującym mu i podlegającym ochronie prawnomaterialnym interesie.

Legitymacja procesowa wskazuje kwalifikację materialną podmiotów prowadzących spór, w tym znaczeniu, że powód jest uprawniony do występowania z żądaniem udzielenia mu ochrony prawnej w stosunku do pozwanego, a ten zobowiązany do określonego zachowania się.

W niniejszym postępowaniu powód nie wykazał, że spełnia materialnoprawną przesłankę procesu, która decyduje o dopuszczalności badania i ustalania prawdziwości jego twierdzeń, że wymieniony w powództwie stosunek prawny istnieje i co jest jego przedmiotem.

W przedmiotowym postępowaniu nie istnieje możliwości określenia, że w procesie występują w charakterze stron te podmioty, które są jednocześnie podmiotami stosunku prawnego będącego przedmiotem procesu.

Przed oceną merytoryczną sprawy Sąd zawsze z urzędu ustala czy strony występujące w procesie posiadają legitymację, jej brak zawsze skutkuje oddaleniem powództwa bez potrzeby, a dokładniej bez możliwości merytorycznej oceny roszczenia.

Już tylko z przedstawionych względów powództwo podlegało oddaleniu.

Niezależnie od powyższego należy stwierdzić, iż jako niezasadne i bezpodstawne, a także naruszające przepisy prawa, w tym prowadzące do obejścia przepisów ustaw należało uznać żądania zapłaty od pozwanej z tytułu umowy pożyczki gotówkowej i poręczenie prowizji w wysokości 785,35zł i 1.058,98zł, przy kapitale pożyczki w wysokości 3.000,00zł (por. art. 385 i n. kc oraz art. 5 kc i art. 58 § 1 - 3 kc przy uwzględnieniu przepisów ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2023.1028 – t.j. ze zm.)).

We wskazanej części żądania powoda należy potraktować jako postanowienie nieważne i nieznajdujące uzasadnienia normatywnego, stanowiące klauzule abuzywne, sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa.

Nadużycie prawa podmiotowego traktuje się jako zachowanie rażące i nieakceptowane albowiem klauzula generalna zawarta w art. 5 kc zawiera odesłanie do zasad słuszności, dobrej wiary w sensie obiektywnym, zasad uczciwości obowiązującej w stosunkach cywilnoprawnych i zasady lojalności wobec partnera. Przepis art. 58 kc wyznacza od strony negatywnej ogólne ramy dopuszczalnej treści oraz celów czynności prawnych, natomiast art. 385 i n. kc określa klauzule abuzywności postanowień umownych, tj. takich które kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, a wskutek takiego układu praw i obowiązków dochodzi do rażącego naruszenia interesów konsumenta i godzenia w równowagę kontraktową.

Rażące naruszenie interesów konsumenta należy rozumieć jako nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym. Natomiast działanie wbrew dobrym obyczajom w zakresie kształtowania treści stosunku obligacyjnego oznacza tworzenie przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową stron stosunku umownego.

Działalność windykacyjna to zwykła część działalności każdego przedsiębiorcy oferującego instrumenty finansowe w postaci pożyczek, zaś koszty tej działalności to właśnie koszty prowadzenia działalności gospodarczej, które to koszty są przerzucane przez tego przedsiębiorcę na konsumenta. Koszty działalności windykacyjnej pokrywane powinny być z odsetek za uchybienia w płatności poszczególnych rat kredytu, na tym polega ryzyko gospodarcze, że nie wiadomo z góry, ilu konsumentów nie będzie spłacało swych pożyczek.

Działalność pośrednictwa finansowego jako część działalności przedsiębiorcy powinna być opłacalna dla tegoż podmiotu, ale też nie naruszać rażąco interesów klienta, poszczególne czynności z zakresu tego pośrednictwa powinny być zaś wycenione realnie, w oparciu o rzeczywiście ponoszone koszty.

Potrzebę zwrotu kosztów pośrednictwa uzasadniona jest tym, że konieczna jest uczciwa rekompensata za ponoszone przez wierzyciela koszty pozyskiwania i umożliwienia dostępu do instrumentów finansowych jakimi są pożyczka czy kredyt.

Możliwość żądania zwrotu kosztów pośrednictwa finansowego przez wierzyciela poza typowymi kosztami wierzyciel winien udowodnić, w tym fakt i zasadność ich poniesienia. Nie może być tu, pomimo istnienia zapisu z art. 36 a ustawy z dnia 12 maja 2011r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. 2023.1028 – t.j. ze zm.), zupełnej dowolności wierzyciela, jeśli chodzi o skalę wydatków poniesionych w celu zaoferowania instrumentów finansowych.

Choć przedsiębiorca może stosować postanowienia wzorca umownego określające zasady odpowiedzialności finansowej konsumenta, to jednak zasady tej odpowiedzialności muszą pozostawać w zawiązku z kosztami i ryzykiem przedsiębiorcy.

Obowiązkiem Sądu jest natomiast zbadanie z punktu widzenia tego kryterium wielkości wydatków poniesionych przez wierzyciela, a której zasądzenia domaga się w procesie, a także konieczność i celowość ich poniesienia.

Konstatując wykładnia zasadności ponoszenia wydatków koniecznych i celowych winna uwzględniać z jednej strony potrzebę ochrony wierzyciela, a z drugiej strony nie można stracić z pola widzenia potrzeby ochrony dłużnika przed takimi działaniami wierzyciela, które prowadziłyby do nadmiernego i nieuzasadnionego okolicznościami sprawy obciążenia kosztami.

Wysokość kosztów pośrednictwa finansowego winna więc uwzględniać interesy obu stron.

Należy wskazać, iż w niniejszej sprawie z uwagi na rodzaj i charakter czynności podjętych przez powoda przy zawieraniu kontraktu z pozwaną ustalona przez niego wysokość prowizji z tytułu umowy pożyczki gotówkowej i poręczenie w wysokości 785,35zł i 1.058,98zł, pomimo że została przyjęta przez pozwaną jest rażąco wygórowana.

W konsekwencji stwierdzić należy, że domaganie się przez powoda zasądzenia od pozwanej kwot pieniężnych w wysokości oznaczonej w pozwie jako opłata przygotowawcza i prowizja jest niezasadne.

Żądanie to nie zostało przez powoda należycie udowodnione i uzasadnione, a ponadto ma w istocie charakter dowolny. Powód nie przedstawił bliższych faktów i dowodów w tym zakresie, a oparł się jedynie o dokument umowy pożyczki, który stanowi wzorzec umowny. Dodać też trzeba, że z materiału dowodowego sprawy nie wynika, aby powód przedsięwziął jakieś ekstraordynaryjne czynności poza typowymi dla tego obszaru działalności gospodarczej.

W ocenie Sądu wynagrodzenie za udzielenie pożyczki żądane od pozwanej musi być w pewnym przynajmniej stopniu adekwatne do wykonanej pracy ponadstandardowej powoda, przy dalszym założeniu, że była ona celowa.

Dlatego należy stwierdzić, iż żądanie powoda zasądzenia od pozwanej z tytułu tej opłaty przygotowawczej i prowizji należności w jakiejkolwiek wysokości stanowi nadużycie prawa i jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego.

Ustalanie tak wygórowanych opłat z tytułu prowizji i innych kosztów, czy też czynności windykacyjnych, prowadzi bowiem do apriorycznego przyjęcia odpowiedzialności odszkodowawczej konsumenta (por. wyrok SN z 4 marca 2010r. w sprawie o sygn. akt I CSK 404/09, opubl. Legalis).

Biorąc pod uwagę powyższe dywagacje, w ocenie Sądu brak było jakichkolwiek podstaw do miarkowania wysokości prowizji należnych powodowi, tym bardziej, co już wskazano powód nie wskazał na żadne obiektywne przesłanki, które stanowiłyby źródło ustaleń w tym zakresie.

Zatem w przedstawionych warunkach każda kwota, która miałaby zostać przyznana powodowi w ramach opłaty przygotowawczej i prowizji byłaby wartością abstrakcyjną i dowolną, a ocena Sądu przy braku dostatecznych danych dotknięta wadą subiektywności i nierealna – p or. art. 353 § 1 kc, art. 354 kc, art. 355 kc, art. 471 kc.

Z tych wszystkich względów orzeczono jak w sentencji wyroku.

sędzia Michał Włodarek