Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Kaliszu

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 kwietnia 2024r.

Sąd Rejonowy w Kaliszu w I Wydziale Cywilnym, w składzie:

Przewodniczący: sędzia Michał Włodarek

Protokolant: Anna Dulas

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 kwietnia 2024r.

sprawy z powództwa M. W.

przeciwko pozwanemu Skarbowi Państwa – Naczelnikowi Pierwszego Urzędu Skarbowego w K.

o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym

1.  ustala rzeczywisty stan prawny nieruchomości ujawnionej w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez VI Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kaliszu dla nieruchomości, położonej w woj. (...), powiat K., miasto K., obejmującej działkę o nr (...) o pow. 0,0402ha, w ten sposób, że nakazuje wykreślić z działu IV księgi wieczystej nr (...):

- hipotekę przymusową zwykłą nr 4 w wysokości 21.376,85zł (dwadzieścia jeden tysięcy trzysta siedemdziesiąt sześć złotych 85/100) na rzecz wierzyciela hipotecznego Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w K.,

2.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. na rzecz powoda M. W. kwotę 1.069,00zł (jeden tysiąc sześćdziesiąt dziewięć złotych 00/100) tytułem zwrotu kosztów procesu wraz z odsetkami w wysokości w stosunku rocznym odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

sędzia Michał Włodarek

Sygn. akt I C 115/24

UZASADNIENIE

W dniu 11 stycznia 2024r. powód M. W. skierował do tut. Sądu w stosunku do pozwanego Skarbu Państwa – Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. żądanie usunięcia niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej nr (...) prowadzonej przez VI Wydział Ksiąg Wieczystych Sądu Rejonowego w Kaliszu dla nieruchomości położonej w woj. (...), powiat K., miasto K., obejmującej działkę o nr (...) o pow. 0,0402ha, a rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślnie z działu IV tej księgi wieczystej hipoteki przymusowej zwykłej w wysokości 21.376,85zł na rzecz wierzyciela hipotecznego Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w K., a ponadto zasądzenia kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W pisemnych motywach pozwu powód podniósł, iż opisane wyżej ograniczone prawo rzeczowe zabezpiecza wierzytelność publicznoprawną, której termin zaspokojenia uległ przedawnieniu.

Ponadto powód odwołał się do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013r. w sprawie o sygn. akt SK 40/12, który orzekł m.in. art. 70 § 6 ustawy powołanej w punkcie 1, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998r. do 31 grudnia 2002r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji i wobec tego nowelizacja tego przepisu poprzez dodanie § 8 art. 70 ustawy ordynacji podatkowej w tożsamym, co już uprzednio zakwestionowanym przez Trybunał Konstytucyjny brzmieniu powoduje, że Sąd może odmówić jego zastosowania, tym bardziej, że niezgodność z Konstytucją dotyczy określonej normy prawnej, którą przepis wyraża, a nie jednostek redakcyjnych, pełniących wyłącznie rolę porządkującą wewnątrz aktu prawnego, w którym się znajduje.

Powód wskazał także, iż pozwany odmówił mu wydania zaświadczenia potwierdzającego wygaśnięcie wierzytelności podatkowej i w konsekwencji wygaśniecie hipoteki.

W odpowiedzi na pozew pozwany Skarb Państwa – Naczelnik Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych.

W uzasadnieniu tego kwalifikowanego pisma procesowego strona pozwana przyznała, iż w dniu 25 października 2016r. uległ przedawnieniu termin zobowiązania podatkowego podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2003r. zabezpieczony poprzez wpis w dziale IV księgi wieczystej Kw nr (...) hipoteki przymusowej zwykłej w wysokości 21.376,85zł na rzecz wierzyciela hipotecznego Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w K..

Jednocześnie pozwany wskazał, iż w związku z orzeczeniem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 października 2013r. w sprawie o sygn. akt SK 40/12 od dnia 1 stycznia 2003r. doszło do zmiany art. 70 ustawy Ordynacja podatkowa poprzez dodanie § 8 tego przepisu w brzmieniu: „Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu”, i który to przepis obecnie obowiązuje i nie został derogowany z porządku prawnego.

Jednocześnie pozwany wskazał, iż wobec braku podstaw odmówił powodowi wydania zaświadczenia na podstawie art. 306 a § 3 ustawy Ordynacja podatkowa.

Sąd Rejonowy ustalił i zważył, co następuje.

Stan faktyczny sprawy nie pozostawał pomiędzy stronami sporny.

Powód M. W. jest na podstawie umowy sprzedaży z dnia 26 listopada 2021r. właścicielem w udziale 1/1 nieruchomości gruntowej położonej w woj. (...), powiat K., miasto K., obejmującej działkę o nr (...) o pow. 0,0402ha, dla której Sąd Rejonowy w Kaliszu VI Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą KW nr (...).

W dziale IV w/w księgi wieczystej pod nr (...) ujawnione jest ograniczone prawo rzeczowe – hipoteka przymusowa zwykła w wysokości 21.376,85zł na rzecz wierzyciela hipotecznego Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w K. zabezpieczająca wierzytelność z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za 2003r. wraz z odsetkami i kosztami egzekucyjnymi, na podstawie tytułu wykonawczego z dnia 12 sierpnia 2004r. nr SM (...).

W dniu 25 października 2016r. uległ przedawnieniu termin zobowiązania podatkowego podatku dochodowego od osób fizycznych za rok 2003r. zabezpieczony poprzez wpis w dziale IV księgi wieczystej Kw nr (...) hipoteką przymusową zwykłą w wysokości 21.376,85zł na rzecz wierzyciela hipotecznego Skarbu Państwa – Pierwszego Urzędu Skarbowego w K..

Spór w sprawie dotyczył prawa.

Stosownie do treści art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2023.1984 – t.j.) w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Na podstawie art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2023.2383 – t.j. ze zm.) nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką lub zastawem skarbowym, jednakże po upływie terminu przedawnienia zobowiązania te mogą być egzekwowane tylko z przedmiotu hipoteki lub zastawu.

Cytowany przepis został dodany do w/w ustawy od dnia 1 stycznia 2003r. na podstawie ustawy z dnia 12 września 2002r. o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. 2002.169.1387 ze zm.) i zastąpił § 6 art. 70 ustawy Ordynacja podatkowa, który do dnia 31 grudnia 2002r. posiadał następujące brzmienie: „Nie ulegają przedawnieniu zobowiązania podatkowe zabezpieczone hipoteką, jednakże po upływie terminu przedawnienia zaległość podatkowa może być egzekwowana tylko z przedmiotu hipoteki”.

Wyrokiem z dnia 8 października 2013r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. akt SK 40/12, opubl. Legalis orzekł m.in., że art. 70 § 6 ustawy powołanej w punkcie 1, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 1998r. do 31 grudnia 2002r., jest niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji.

Sąd Rejonowy rozstrzygający przedmiotową sprawę podziela zapatrywanie prawne wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016r. w sprawie o sygn. akt V CSK 377/15, opubl. Legalis zgodnie z którym, jeżeli Trybunał Konstytucyjny stwierdził niezgodność określonego przepisu ustawy z Konstytucją, to sąd może odmówić zastosowania w rozpoznawanej sprawie identycznie brzmiącego przepisu tej ustawy.

Zatem art. 70 § 8 Ordynacji podatkowej należy ocenić jako niezgodny z art. 64 ust. 2 Konstytucji RP.

W konsekwencji, ustanowienie hipoteki przymusowej na nieruchomości nie wyklucza przedawnienia zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, z tym, że termin przedawnienia biegnie na zasadach ogólnych.

Z oczywistą niekonstytucyjnością mamy bowiem do czynienia również wtedy, gdy ustawodawca zmienia co prawda kontrolowany przepis, ale nie usuwa stwierdzonej przez Trybunał Konstytucyjny w wyroku niezgodności, stwarzając tylko pozory restytucji konstytucyjności. – por. wyrok Saw Szczecinie z dnia 12 czerwca 2018r. w sprawie o sygn. akt III AUa 582/17, opubl. Legalis, wyrok NSA z dnia 2 lutego 2022r. w sprawie o sygn. akt III FSK 3333/21, opubl. Legalis, wyrok NSA z dnia 4 listopada 2021r. w sprawie o sygn. akt III FSK 2068/16, opubl. Legalis.

Niezgodność z Konstytucją RP dotyczy określonej normy prawnej, którą przepis wyraża, a nie jednostek redakcyjnych, pełniących wyłącznie rolę porządkującą wewnątrz aktu prawnego, w którym się znajduje.

Stwierdzenie przez Trybunał Konstytucyjny niekonstytucyjności przepisu ma zatem istotne znaczenie dla oceny możliwości zastosowania przepisów o tożsamej bądź analogicznej treści.

W takiej sytuacji dochodzi do wystąpienia, tzw. oczywistej niekonstytucyjności.

Zasadniczo sytuacja oczywistej niekonstytucyjności zachodzi wówczas, gdy porównywane przepisy ustawy i Konstytucji dotyczą regulacji tej samej materii i są ze sobą sprzeczne. Tego typu założenie występuje również w przypadku, gdy ustawodawca wprowadził regulację identyczną, jak norma objęta już wyrokiem Trybunału – por. wyrok NSA z dnia 28 października 2021r. w sprawie o sygn. akt III FSK 3817/21, opubl. Legalis.

Tak więc norma wywiedziona z art. 70 § 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. – Ordynacja podatkowa dotknięta jest tymi samymi wadami, jak norma wywiedziona z art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej w brzmieniu obowiązującym do dnia 31 grudnia 2002r.

Jak już wskazano odróżnić należy derogację przepisu (ta odnosiła się do art. 70 § 6 Ordynacji podatkowej) od obalenia zgodności z Konstytucją normy, wywiedzionej z tego przepisu.

Sąd ma obowiązek, wynikający z art. 8, art. 178 ust. 1, art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, zagwarantować realizację konstytucyjnych praw i wolności jednostki, co w tym wypadku oznacza odmowę zastosowania przez sąd art. 70 § 8 Konstytucji z uwagi na jego niezgodność z art. 64 ust. 2 Konstytucji – por. wyrok NSA z dnia 20 lipca 2021r. w sprawie o sygn. akt II FSK 1832/18, opubl. Legalis.

Jeżeli więc niezgodność przepisu z Konstytucją jest w związku z rozpoznawaną sprawą oczywista i ocena taka ma dodatkowe poparcie w wyroku Trybunału Konstytucyjnego, który stwierdził uprzednio niezgodność z Konstytucją przepisu o takim samym brzmieniu, jak zawarty w obowiązującej ustawie, to sąd może nie zastosować tego przepisu w rozpoznawanej sprawie ze względu na jego niezgodność z Konstytucją – por. wyrok NSA z dnia 4 stycznia 2023r. w sprawie o sygn. akt III FSK 1413/21, opubl. Legalis.

Pomimo zabezpieczenia zobowiązań podatkowych hipoteką przedawnienie zobowiązania podatkowego biegnie na podstawie przepisów prawa podatkowego.

To sprawia, że po upływie wskazanego terminu przedawnienia, zgodnie z tym prawem – zobowiązanie podatkowe wygasło.

Mając z kolei na uwadze akcesoryjność hipoteki jako ograniczonego prawa rzeczowego i uzależnienie dalszego istnienia zabezpieczenia hipotecznego od istnienia wierzytelności, którą zabezpiecza, to wygaśnięcie zobowiązania podatkowego zabezpieczonego hipoteką spowodowało wygaśnięcie hipoteki (art. 94 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 707)), a zatem zwolnienie z odpowiedzialności przedmiotem obciążonym hipoteką.

Mając na względzie powyższe, na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz. U. 2023.1984 – t.j.) w zw. z art. 94 i n. w/w ustawy i w zw. z art. 70 § 8 a contrario ustawy z dnia 29 sierpnia 1997r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. 2023.2383 – t.j. ze zm.), należało orzec jak w pkt 1 sentencji wyroku.

O kosztach procesu w pkt 2 sentencji wyroku orzeczono na podstawie art. 108 § 1 kpc w zw. z art. 98 § 1 – 1 ¹ i 3 kpc oraz w oparciu o treść art. 13c pkt 1 w zw. z art. 13 ust. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz. U. 2023.1144 – t.j. ze zm.).

sędzia Michał Włodarek